تجربة جهانی، مدل ‌گذار از نظام انحصاری به نظام متکثر رادیو ـ تلویزیونی

در دو دهۀ اخیر، پس از پایان جنگ سرد و ظهور رسانه‌های نوین، ساختار رسانه‌ای‌ در اکثر کشورهای جهان تغییرات چشمگیری را، که پیش‌تر در حوزۀ مطبوعات تحقق یافته بود، از سر گذراند. در قرن 21، این وضعیت به‌صورتی فراگیر به حوزۀ رسانه‌های دیداری و شنیداری نیز تعمیم یافت و نگاه نوینی به کارکرد و فرایند اثرگذاری رسانه‌ها پدید آمد. این مقاله، پس از بررسی نظریات گوناگون دربارۀ نظام رسانه‌ای‌، با تمرکز بر رادیو ـ تلویزیون، به مثابۀ اثرگذارترین رسانه، به بررسی تغییرات ساختار مالکیت رسانه‌ای‌ در جهان پرداخته است. از این‌رو با اشاره به دو الگوی رایجِ، «رادیو ـ تلویزیون خدمت عمومی» و «رادیو ـ تلویزیون خصوصی»، به بیان مزایای افزون‌تر‌ نظام خصوصی، که در اکثر کشورهای جهان جایگزین نظام انحصاری رادیو ـ تلویزیون دولتی گردیده است، نسبت به مدل انحصاری پرداخته‌ایم. درادامه، با بیان دیدگاه‌های نهادهای بین‌المللی، تجربۀ حدود 20 کشورجهان در گذار از نظام انحصاری رسانه‌ای‌ به نظام متکثر بررسی و، با تمرکز بر کشورهایی که از نظر فرهنگی، سیاسی، و موقعیت جغرافیایی مشابهت‌هایی قابل توجه با ایران دارند، به‌صورتی گذرا چگونگی مواجهۀ این کشورها با چالش‌ها و ابهامات تغییر ساختار مطالعه شده است. درنهایت، گذار از هزینه‌های نظام انحصاری به فرصت‌های نظام متکثر در قالب مدل بیان شده و نظام متکثر رسانه‌ای‌ به مثابۀ کارامد‌ترین ساختار رسانه‌ای‌ از نظر تحقق اهداف، از جمله جلب رضایت مخاطب و توجیه‌پذیری اقتصادی و تأمین منافع ملی و مصالح اجتماعی، معرفی شده است.